Rak trzustki ze względu na złe rokowanie stanowi nadal wyzwanie wśród specjalistów zajmujących się jego leczeniem. Wyniki leczenia tego nowotworu są nadal złe, z 5-letnimi przeżyciami wynoszącymi poniżej 5%.

Prezentowany artykuł przedstawia wyniki retrospektywnej analizy wybranej grupy pacjentów z rakiem gruczołowym trzustki w stadium IV poddanych leczeniu operacyjnemu. Analizą objęto pacjentów leczonych w dwóch czołowych ośrodkach w Veronie. Kryterium włączenia stanowili pacjenci z rozpoznanym rakiem gruczołowym trzustki oraz przerzutami do wątroby jako jedynego miejsca rozsiewu choroby. Pacjenci otrzymali pełen cykl chemioterapii (gemcytabina w monoterapii, gemcytabina z nab-paclitaxelem lub wg schematu FOLFIRINOX) a następnie oceniano odpowiedź na leczenie. Jako kryterium odpowiedzi uznano brak obecności przerzutów w badaniach obrazowych oraz normalizacja lub znamienny spadek poziomu CA 19-9 we krwi. Spośród 535 pacjentów jedynie 24 (4,5%) spełniło wyżej wymienione kryteria. Pacjentów tych po 2 miesiącach od zakończenia chemioterapii poddano leczeniu operacyjnemu. U 88% uzyskano resekcję R0, u 17% stwierdzono całkowitą histopatologiczną odpowiedź na leczenie. Nie odnotowano zgonów pooperacyjnych, u 38% przebieg pooperacyjny był bez powikłań, u 20% stwierdzono obecność przetoki trzustkowej (stopień B i C), u 12% powikłania septyczne, 4% wymagało reoperacji. Średni czas obserwacji wyniósł 31 miesięcy (10-98 miesięcy), średni czas przeżycia wolny od choroby wyniósł 21 miesięcy od czasu postawienia diagnozy (17-37 miesięcy) i 13 miesięcy od momentu operacji (10-16 miesięcy). Odnotowany średni czas całkowitego przeżycia – 56 miesięcy ( 36-75 miesięcy). 17 pacjentów pozostawało nadal w obserwacji w trakcie publikacji artykułu.

Rak gruczołowy trzustki w stadium rozsiewu stanowi wg obecnie obowiązujących zaleceń wskazanie do włączenia paliatywnej chemioterapii i leczenia objawowego. Nawet wprowadzenie nowych schematów chemioterapii (nab-paclitaxel czy schemat FOLFIRINOX) wydłużyło przeżycia jedynie w niewielkim stopniu. Leczenie neoadjuwantowe, choć nie jest jeszcze standardem, to zalecane jest coraz częściej w przypadku raków granicznie resekcyjnych lub miejscowo zaawansowanych. W przypadku choroby w stadium rozsiewu leczenie chirurgiczne nie jest rozważane jako opcja postępowania terapeutycznego. Prezentowana analiza objęła największą jak dotąd grupę pacjentów. Choć wyniki są zachęcające, to należy do nich podchodzić z pewną dozą ostrożności. Po pierwsze dotyczy to tylko chorych z przerzutami jedynie do wątroby. Po drugie grupa chorych, która ostatecznie zakwalifikowała się do leczenia operacyjnego to zaledwie 24 osoby spośród 535 (4,5%). Byli to pacjenci w dobrym stanie ogólnym, odpowiednio zmotywowani, ze stabilizacją choroby w ciągu 2 miesięcy od zakończenia chemioterapii. U tych pacjentów w związku z dobrą odpowiedzią na leczenie zdecydowano się podjąć ryzyko operacji.

Wyniki tej analizy dają nowe spojrzenie na raka gruczołowego trzustki w stadium IV zaawansowania klinicznego a co za tym idzie szersze wskazania do leczenia chirurgicznego u pacjentów skazanych dotychczas wyłącznie na leczenie paliatywne lub objawowe. Dobra odpowiedz na chemioterapię daje nam chirurgom możliwość wykonania resekcji guza pierwotnego. Wobec agresywności raka gruczołowego trzustki i złych rokowań takie postępowanie może dać dodatkową szansę na wydłużenie czasu przeżycia i dlatego należy je rozważyć. W związku z tym istotnym jest aby takich pacjentów kierować do ośrodków wielospecjalistycznych z dużym doświadczeniem w leczeniu raka trzustki.